خانه / سفرنامه داخلی / جاذبه های گردشگری کرمان / بررسی قابلیت­های ژئوتوریسمی شهر بابک در راستای تبدیل به ژئوپارک

بررسی قابلیت­های ژئوتوریسمی شهر بابک در راستای تبدیل به ژئوپارک

بررسی قابلیت­های ژئوتوریسمی شهر بابک در راستای تبدیل به ژئوپارک

(این مقاله در اولین همایش میراث زمین شناختی ایران توسط اینجانب ارائه شده است.)

 

چکیده :

بررسی، مطالعه و معرفی قابلیت­ها و پتانسیل­های مناطق با توان ژئوتوریسمی بالا از اهداف جامعه زمین­شناسی و گردشگری بایستی به شمار آید. تعداد ژئوپارک در ایران با توجه به وسعت آن، سال­هاست که از عدد یک بیشتر نشده است که آن هم در معرض خطر است. مناطق فراوانی در ایران همانند ژئوپارک قشم وجود دارد که تاکنون به صورت ژئوسایت بر روی آن تحقیق و پژوهش صورت پذیرفته است. از مناطقی که می­توان در آن قابلیت­های ژئوپارک را مشاهده نمود شهربابک می­باشد که با دارا بودن ژئوسایت­هایی چون غار ایوب، روستای میمند، معادن مس میدوک و چاه فیروزه و سرچشمه، کفه نمک خیرآباد و کویر مروست توان بالایی را در خود گنجانده است که حداکثر فاصله آنها از شهربابک ۱۱۰ کیلومتر می­باشد. همچنین وجود عمارت موسی­خانی، آرامستان کهتوکرها، استودان کهتوکرها و برخی از مکان­های فرهنگی-تاریخی دیگر باعث غنای بیشتر برای ثبت این منطقه به عنوان ژئوپارک خواهد شد.

◊◊◊◊

مقدمه :

در تعریف ژئوتوریسم، جملات مختلفی ذکر شده است که اولین آن را هوز با مضمون« ارائه امکانات خدماتی و تفسیری به منظور قادر ساختن گردشگران به کسب دانش و درک زمین ­­شناسی، جدا از تماشای زیبایی ­های محض یک سایت» عنوان نمود.(هوز، ۱۹۹۶). همچنین ژئوتوریسم به زبان ساده عبارت است از : مسافرت به قصد تجربه، یادگیری، حفظ و لذت بردن از تنوع زمین­ شناختی اطرافمان(مک کیور و همکاران، ۲۰۰۶). در تعریف دیگر آمده است که : ژئوتوریسم به گردشگری مبتنی بر اشکال و فرایندهای زمین ­شناختی در چشم­ انداز طبیعی بیجان مربوط می­­شود.(داولینگ و نیوسام، ۲۰۰۶). خصوصیات یک ژئوپارک بر اساس تعاریف یونسکو عبارت است از :

الف)سرزمینی شامل یک با چند وبژگی علمی نه تنها وابسته به علم زمین شناسی، بلکه دارای مزایای باستان شناسی، بوم شناسی و ارزشهای فرهنگی

ب)وجود برنامه مدیریتی طراحی شده به منظور بهبود وضعیت اجتماعی-اقتصادی در منطقه

ج)نمایش روش­های حفظ و بهبود بخشیدن وضعیت میراث زمین شناسی منطقه، به همراه فراهم آوردن بستری مناسب برای آموزش روشنتر و گسترده ­تر شاخه ­های متنوع علوم زمین و مسائل محیط زیست

د)ضرورت رعابت حقوق عمومی، اجتماعی و محلی و حفظ حریم خصوصی افراد، هر سه با هم در محل مورد نظر.

برای معرفی یک منطقه به عنوان ژئوپارک، مشخصاتی که بایستی رعایت شود بیشتر جنبه مدیریتی دارد و به شرح ذیل می­باشد :

۱-سرزمینی است با محدوده کاملا تعریف شده و دارای مساحت کافی به منظور توسعه اقتصادی در آینده. این محدوده باید شامل چندین موقعیت جالب زمین شناسی باشد و یا چیدمانی از جوهره زمین شناسی باشد با ترکیبی از ویژگیهای علمی، کمیابی یا زیبایی پدیده، نمایش تاریخ زمین شناسی منطقه، نمایش وقایع یا فرآیندهایی که نه تنها ارزش زمین شناسی دارند بلکه به لحاظ باستان شناسی، بوم شناسی، تاریخ و فرهنگ شناسی نیز ارزشمندند.

۲-مدیریت پارک، به صورت منطقه­ای و زیر نظر قوانین محلی انجام وظیفه می­کند.

۳-توسعه اجتماعی-اقتصادی در جوامع محلی را پرورش می­دهد.

۴-روش­های حفظ میراث زمین شناختی را جستجو کرده و آنها را نمایش می­دهد. به معرفی شاخه­های مختلف علوم زمین کمک می­شود.

۵-به عنوان یک ابزار آموزشی و تربیتی به آموزش مفاهیم زیست محیطی خدمت می­کند.

۶-این مناطق به لحاظ قضایی زیر نظر ایالت یا استان یا کشور در بر گیرنده ژئوپارک است.

۷-اجرای بدنه طراحی شده برای پذیرش مسئولیت ژئوپارک شامل : الف)دریافت جهانی از ژئوپارک ب)شناسایی و درک وضعیت منطقه مورد نظر  ج)دریافت تواناییهای بالقوه منطقه از لحاظ توسعه اقتصادی.

۸-یونسکو به طور دائم و منظم در جریان تازه ترین برنامه ­ها و پیشرفت­های پارک قرار بگیرد.

◊◊◊◊

بحث :

شهربابک در غرب استان کرمان و  ۲۳۸ کیلومتری شهر کرمان واقع شده است. با توجه به نزدیکی آن با استان­های هرمزگان، یزد، فارس و شهرهای استان کرمان مانند رفسنجان و سیرجان می­توان از این موقعیت مناسب بهره برد و مقدمات ثبت ابن منطقه را جهت ارائه به یونسکو پیگیری نمود و همچنین در جهت جذب گردشگر در ژئوسایت­هایی که در ذیل اشاره خواهد شد، بهره برد.

غار ایوب :

غار ایوب در کوهی به همین نام در ۷ کیلومتری جنوب شرقی شهر دهج، از توابع شهرستان شهربابک واقع شده است . ساختار سنگ شناسی این غار از نوع گدازه ­های داسیت – آندزیت مربوط به عهد پلیستوسن است و در بررسی های باستان شناسان، مسکن و محل استقرار انسانها در گذشته بوده که آثار دوران اشکانی در این غار یافت شده است.

 

این غار با ۳۰۰۰ متر مریع مساحت و دهانه حدود ۶۰*۸۰ متر بزرگترین غار ماگمایی در ایران به حساب می­آید. این غار به واسطه وجود هاونگ آرزو، چشمه حلال و حرام و جای پای منسوب به حضرت ایوب به لحاظ ژئومیتولوژی (زمین نماد شناسی) نیز با ارزش است.

روستای میمند :

روستای صخره ­ای میمند با قدمت ۳ هزار سال  در ۳۵ کیلومتری شمال شهربابک واقع شده است. این روستا به صورت غارهای دستکند تا عمق ۲۵ متر . ارتفاع حدود دو متر می­باشد که زندگی در آن جریان دارد. این روستا دارای مدرسه، حمام، آتشکده، مسجد و حسینیه می­باشد. جنس خاک بستر روستا از رسوبات سیلیسی و آهکی و جنس سقف از سنگ آذرین است که ورود آب را به اتاق محدود می­نماید.

 

کویرها :

کفه نمک خیر آباد با ارتفاع ۱۲۶۰ متر از سح دریا در ۷۰ کیلومتری جنوب شهر بابک واقع در استان کرمان می باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می باشد و به صورت دریاچه فصلی با حاشیه باتلاقی از شمال غربی تا جنوب غربی کویر را در بر می­گیرد. به علت وجود رس فراوان، تورم آن­ها به واسطه وجود آب زیرزمینی قابل مشاهده است.

تپه های ماسه ای اطراف این کویر از نوع تثبیت شده است و از نوع تپه های کندویی شکل و طولی است. وجود پلیگون­های  نمکی به خصوص در حاشیه جنوبی و همچنین ترک­های گلی به مقدار کم  و پراکنده قابل رویت است.

 بابک

همچنین کویر مروست در محدوده دهج-مروست-هرات-شهربابک به عنوان کویر دیگر این ناحیه شناخته می­شود که وجود گیاهان شورپسند حکایت از شوره زار بودن این کویر دارد.

معادن مس :

معادن مس منطقه مانند سرچشمه، چاه فیروزه، میدوک و دره زار  از دیدگاه زمین‌شناسی بر روی کمربند جهانی مس قرار دارد. ساختار معدنی در این منطقه بصورت پورفیری بوده و نوع سنگ منطقه از نوع گرانودیوریت و زمان تشکیل آن مربوط به ائوسن می‌باشد. معادن مس چاه فیروزه با فاصله ۳۵ کیاومتری شمال غرب، میدوک در ۴۲ کیلومتری شمال شرق، سرچشمه و دره زار با مسافتی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر از شهربابک به لحاظ ساختار معدنکاری و زیبایی کانی و سنگ­های در بر گیرنده بسیار قابل توجه می­باشند.

جذب ژئوتوریست به واسطه زیبایی روش معدنکاری و آشنایی با سنگ­های میزبان و کانی­های دارای مس مانند مالاکیت،آزوریت، کالکو پیریت، کالکوسیت و … از پتانسیل­های ژئوپارک شهربابک قلمداد می­گردد.

اماکن فرهنگی :

وجود اماکن فرهنگی چون آتشکده آذربغ در روستای کهتوکرها و عمارت موسی خانی در شهر بابک یر غنای ژئوپارک می ­افزاید. شایان ذکر است که آتشکده ساسانی یاد شده از اولین آتشکده های ایران بوده که حتی قبل از ورود آریایی­ها به عنوان پرستشگاه میتراییسم مورد استفاده قرار داشته است.

 بابک

عمارت موسی خانی مریوط به دوره قاجاریه می­باشد که با ۷۵۰۰ متر مربع به لحاظ معماری دارای زیبایی فراوانی است.

 

◊◊◊◊

نتیجه گیری :

شهرستان شهربابک با دارا بودن پ‍دیده­های زمین شناسی چون غار ایوب، روستای میمند، کفه نمک خیرآباد، کویر مروست و معادن مس و همچنین اماکن فرهنگی، پتانسیل بالایی جهت تبدیل به ژئوپارک را دارد. قرارگیری این شهر در میانه راه شهر کرمان با مراکز استان­های یزد، فارس، اصفهان و هرمزگان موقعیت مناسبی را برای معرفی بیشتر و بهتر این منطقه فراهم آورده است. تقویت امکانان مدیریتی و حفاظتی در منطقه می­تواند این مسیر را جهت ثبت ژئوپارک شهربابک در یونسکو هموار سازد.

◊◊◊◊

منابع فارسی :

۱-نکوئی صدری ،ب.۱۳۸۸٫مبانی زمین گردشگری با تاکید بر ایران

۲-سایت شرکت ملی صنایع مس ایران  www.nicico.com

۳- سایت پایگاه ملی داده های علوم زمین کشور   www.ngdir.ir

۴-Dowling.R.K & Newsome.D(2006), Geotourism,Oxford

۵-Hose.T.A (1996), Geotourism or can tourists become casual rock?, Geology on your dootrstep geological Society

۶-McKeever, Patrick, Larwood, Jonathan & McKirdy (1996), Geotourism in Ireland and britain, Oxford

ساعت ۱٠:۱٧ ‎ب.ظ روز شنبه ٢۱ تیر ۱۳٩۳

نویسنده: محمد صادق سبط الشیخ انصاری

منبع:وبلاگ خیم

همچنین ببینید

با زیبایی های ایران آشنا شوید (۱۰)

کشور ایران با داشتن طبیعت بسیار زیبا و چهار فصل و همچنین تاریخ غنی خود، …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *