قلعه قبان ماکو یکی از آثار بی نظیر تاریخی است که تاکنون بیشتر قسمتهای این قلعه برای علاقه مندان به آثار تاریخی ناشناخته باقی مانده است. قلعه قبان ماکو بر اساس اعلام مورخان ؛ با قدمتی بیش از ۶۰۰ سال به دوره تیموریان می رسد که در مساحتی بیش از ۲۵۰ هکتار در بافت قدیمی این شهر با دیوار ها و برج ها و بارو های بلندش دارای بخش های شاه نشین ، حمام و زندان است .

قلعه  قبان به دلیل قرار گرفتن در مکانی مشرف به شهر و داشتن منظری منحصر به فرد قابلیت تبدیل شدن به مجموعه تفریحی و توریستی را دارد. وجود اتاق ها و دیوار های فرو ریخته در ارتفاع ۴۰ متری از مهم ترین بخش های این قلعه است. اما شواهد حاکی از آن است که از این اتاق ها به عنوان جان پناه و انبار غله و غذا استفاده می شد. این بخش که بلند ترین نقطه در محل قلعه به شمار می رود بیش از ۱۵۰ متر طول و حدود ۵ متر عرض داشته و از شرق به غرب امتداد یافته است .

برخی از دیوار ها و اتاق های این بخش به علت در امان ماندن از بارش برف و باران در زیر چتر سنگی کاملا سالم و دست نخورده باقی مانده است. تونل های زیر زمینی و تو در تو از دیگر بخش های مخفی این قلعه است. دهانه تعدادی ازاین تونل ها به مرور زمان تقریبا مسدود شده اند اما یکی از این تونل ها در عمق ۵ متری قلعه با بیش از ۲۰۰ متر از شرق به غرب در طول قلعه امتداد دارد و به علت سختی ورود به داخل این تونلها و بسته شدن ورودی برخی از آنها تا به حال علت ایجاد این تونل های مخفی به درستی و روشنی مشخص نشده است.

همچنین برخی از این تونل ها به بالا ترین محل قلعه با راه های پر پیچ و خم و سخت گذر ارتباط دارد که شواهد حاکی از آن است که از این تونلها در این قلعه به عنوان راه مخفی برای فرار یا راه های اضطراری استفاده می شده است. به علت منحصر بفرد بودن قلعه ماکو و معماری بی نظیر آن در ارتفاع بالا در زیر بی نظیر ترین چتر سنگی جهان متاسفانه هنوز مطالعه دقیق و اطلاعات کاملی از زمان ساخت و مورد استفاده آن صورت نگرفته است .
این قلعه بر اساس سنگ نوشته ای که در داخل این قلعه موجود است به دستور شاه عباس دوم صفوی به سبب اینکه محلی برای راه زنی دزدان تبدیل شده بود فتح و بعد از آن تخریب شد .

منبع : سایت ایرانگردی