حمام تاریخی سلطان امیراحمد نمونه ای از منحصر بفرد ترین حمام های ایران از نظر معماری و تزئینات با وسعت یک هزار و ۱۰۲ متر مربع در شهر کاشان است که در محله سلطان امیراحمد در خیابان علوی کاشان واقع شده است حمام سلطان امیر احمد در سال ۱۳۵۵ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۱۳۵۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

قدمت حمام تاریخی سلطان امیراحمد که وجه تسمیه آن به جهت مجاورت با امامزاده سلطان امیر احمد می باشد را از شواهد و آثار مکشوفه به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و لیکن بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجار می باشد. در واقع از آثار به جا مانده دوران قبل از زلزله معروف ۱۱۹۲ هـ . ق کاشان قدمت این حمام را به دوران سلجوقیان نسبت می دهند و بنای فعلی سربینه آن بازمانده دوران قاجاراست.

حمام های تاریخی کاشان، از جمله آثار باشکوهی هستند که در دوران صفوی مورد ستایش جهانگردان داخلی و خارجی گردیده است. این حمام ها با معماری عالی ویژگی های خاص یکی از پنج عنصر اصلی شهر (مسجد، بازار، خانه، حمام، آب انبار) به شمار می آید از جمله حمام های معروف کاشان می توان به گرمابه های باغ فین، حمام سلطان امیر احمد، حمام گذرنو، حمام عبدالرزاق خان، حمام محتشم و… اشاره کرد. البته حمام های میرعماد، اردهال و ملاقطب هم در زمره حمام های قدیمی بوده اند.

این بنا شامل دو حمام کوچک و بزرگ بوده که در ایام خاص هفته، مورد استفاده اهالی محل قرار می گرفته است. یکی از موارد مهم این بنا، آهک بری و گچ بری هایی است که تعداد ۱۷ لایه مرمتی، بیانگر قدمت بناست. از دیگر شاهکارهای بنا، بام زیبای آن می باشد. بام این حمام، یکی از زیباترین بام‌های گنبدی شکل ایران بوده که روی هر گنبد، شیشه‌های عدسی محدب قرار گرفته تا ضمن تامین نور کافی برای قسمت‌ های مختلف حمام، مانع دید به داخل شود.

دو بخش کوچک و بزرگ حمام به ترتیب شامل قسمت هایی همچون جلو خان، سردر ورودی، هشتی، راهروهای ارتباطی، سربینه، میان در،‌ گرم خانه، خزینه، صفه شاه نشین، اتاق نظافت، تون، گربه رو (چپیله)، دستک، برف انداز، جام خانه و چاه خانه می باشد. البته دو فضای اصلی در حمام های قدیمی به ترتیب سربینه و گرم خانه می باشد.

سربینه حمام تاریخی سلطان امیراحمد

فضای اول حمام، بینه یا سربینه، رختکن و جای آماده شدن برای استحمام یا خروج از حمام بوده، بینه یا سربینه، مهم ترین و زیباترین فضای حمام است، فضایی وسیع و پر تزیین با گنبدی بزرگ و حوضی در میان، در اطراف فضای میانی بینه، سکوهایی برای استراحت مراجعان است که برای ورود به آنها باید از چند پله بالا می رفتند و پاها را قبل از ورود در حوض های روی سکوها می شستند، بیشترین تزیینات حمام، همیشه در بینه است. کف بینه و غرفه های اطراف آن معمولا سنگی است. نورپردازی منظم بینه بر تأثیر این تزیینات می افزاید. حوض درون سربینه و فواره آن، آرامش فضا را دوچندان می کند.

حمام در قدیم فقط محل استحمام نبوده، بلکه مکانی برای گذراندن اوقات فراغت، گفتگو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی بوده، در واقع وسعت زیاد سربینه حمام سلطان امیراحمد، خود گواه این موضوع می باشد.

البته سربینه حمام سلطان امیراحمد، به شکل هشت ضلعی با گچبری های زیبا و سقف رسمی بندی و جاکفشی های سنگی که ستون ها و دیوارهای آن با کاشی معرق تزیین شده است. در سقف سربینه، عبارت شریفه لا اله الا الله (جهت قبله) و در طرف مقابل تاریخ ۱۱۹۲ هـ . ق نشان از مرمت مکان پس از زلزله معروف دوره زندیه می باشد.

گرم خانه حمام تاریخی سلطان امیراحمد
فضای دوم در گرم خانه، محل شستشو و تطهیر بدن می باشد. گرم خانه اغلب فضایی ساده تر از بینه است که گوشه هایی برای نشستن و شستشو دارد. خزینه آب گرم و حوض آب سرد و فضاهایی خصوصی تر برای استحمام در مجاورت گرم خانه قرار دارد.
روشنایی گرم خانه از نورگیرهای سقفی تأمین می شود. نورگیرهایی با شیشه های عدسی مانند وجود دارد تا نور کافی وارد حمام شده و داخل حمام توسط بچه های بازیگوش دیده نشود. ازاره و دیوار گرم خانه تا یک متر کاشی کاری معرق و تا سقف آهک بری با ملات ساروج می باشد.