سفرنامه یزد قسمت ششم

21,می,2018 سفرنامه, سفرنامه داخلی, سفرنامه یزد نظری بدهید 1,097 بازدید

سفرنامه یزد قسمت ششم

باغ دولت آباد

از دور برج و باروی آن پیداست.حصاری آجری رنگ که شبیه ارگ قدیمی است.بوی خاک و کاهگل میدهد این عمارت دوران افشاریه.فکرش هم تن را میلرزاند که روزگاری میزبان کریم خان زند بوده است.باغی سبز در دل کویری بی رنگ.چه چیز جز تدبیر مهندسی آب و خاک و باد میتواند اینچنین باغی را در اینچنین زمینی بی آب زنده کند.چه چیزی جز تدبیر ساخت قنات ایرانی…

اینجا را باغ دولت آباد مینامند.باغی به نهایت زیبا و با معماری خاص ایرانی.میدانید که باغ ایرانی یکی از میراث فرهنگی ماست که به ثبت یونسکو رسیده است؟میدانید که بسیاری از کاخهای معتبر جهانی ساخت باغ خود را با الهام از این نوع معماری ساخته اند؟میدانید اولین بار ترکیب باغ ایرانی را کوروش کبیر ابداع کرده است؟ و اینجا دولت آباد است یکی دیگر از باغهای معروف ایرانی که نه در حاشیه دریا و آب بلکه در حاشیه فلات مرکزی ایران و دشتهای کویری ساخته شده است.

در ادامه با سفرنامه یزد به نویسندگی سمیرا منفرد با نگارشی خوب از سایت سفرنامه همراه باشید.

از در اصلی که در خیابان شهید رجایی واقع شده وارد باغ میشویم.ابتدا در یک فضای هشتی قرار میگریم.هشتی از قدیم الایام فضایی بوده در ساختمانهای قدیم ایرانی.جاییکه آدمها برای ورود به عمارت ابتدا بدان وارد میشدند.معمولا هشتی همان طور که از نامش پیداست فضایی هشت ضلعی بوده که در هرضلع ان دری برای ورود به یک حیاط وجود داشته است.بنا به نیاز -هر فرد به حیاط مربوط به خودش وارد میشده مثلا حیاط اندرونی-حیاط بیرونی و….ما وارد حیاط اصلی و به عبارتی باغ دولت آباد میشویم.

در همان ابتدا حوض بسیار بزرگ مستطیل شکل میان باغ چشم ما را میگیرد.حوضی پر از آب که المان ثابت خانه های قدیمی است.دور تادور این حوض از انواع درختان کاج و سرو و انار و بوته های گل محمدی و تاکهای انگور پوشیده شده که در این فصل پاییزی هزار رنگ شده اند و تصویر خود را در آیینه حوض به تماشا نشسته اند.روبروی حوض بزرگ عمارت اصلی دولت آباد قرار دارد.

یادتان میاید از خان بزرگ شهر یزد برایتان گفته بودم.همان خانی که به حمامش رفتیم و شبی مهمان چایسرایش شدیم؟این عمارت را نیز خان بزرگ یزد یعنی محمد تقی خان بافقی در سال ۱۱۶۰ به منظور سکونت و حکومت ساخت.قبل از احداث این باغ به دستور خان قناتی به طول ۶۰ کیلومتر احداث شده بود.پس برای آبیاری این باغ از آب همان قنات استفاده شد.قنات یکی از اختراعات جالب ایرانیان بوده که توانسته آنها را در سرزمین خشک ایران سرپا نگه دارد.کاریز یا همان قنات هزاران سال است که در ایران کاربرد دارد و به شکل مجموعه ای از چاههاست که از ارتفاعات کوه ایجاد شده تا سطح زمین ادامه میابد و توسط یک کانال بهم مرتبط میشوند.بدین ترتیب آب از ارتفاعات کوهستان تا سطح خشک کویر کشیده میشود و از خاک سر برون میاورد.

وارد عمارت که میشویم هوایی بسیار خنک بر صورتمان میوزد.چه چیز جر همان ابتکار بادگیر و حوض سنگی میتواند هوایی چنین خنک و تازه را در دل کویر ایجاد کند؟باز هم فکر ایرانی بوده که در عمارتهای خانه های کویری بادگیری ساخته است.این بادگیرها معمولا روی یک حوض ساخته میشدند.باد از بالای بادگیر به درون عمارت میوزید و بر آب درون حوض تالار برخورد میکرد.آب با باد میامیزد و هوای لطیف بهاری را در دل این سرزمین خشک مهمان خانه مان میسازد.

اینجا تالاری میان عمارت است که محل حکومتی خان محسوب میشده و درست در بالای میانه آن بلندترین بادگیر جهان به ارتفاع ۳۳٫۵ متر قرار دارد.بادگیری هشت وجهی.سقف بالای سرما گنبدی شکل است و با اشکال هندسی یزدی کاری مزین شده است. هنر مردمان کویر در درون گرایی آنهاست.از بیرون هیچ آرایشی در بنا دیده نمیشود اما وقتی پای به عمق درون میگذاریم ناگهان هزاران هنر فریبنده چشم ها را مینوازند.همچون مردمان کویری که بیرونی ساده و درونی عمیق و پرماجرا دارند.

دو اطاق با سه تالار دور مارا گرفته اند.اطاقهایی با پنجره های ارسی و نقوش رنگ به رنگ شیشه هایی که چون قطعات پازل کنار هم نشسته اند و بومی هزاررنگ را آفریده اند.خورشید از پشت پنجره ها میتابد و پنجره چون منشوری آن را به هزار رنگ میشکند.و زمین انگار با فرشی لاکی رنگ مفروش میگردد.در این اطاقهای قدیمی چه ارامشی حاکم است و چقدر متفاوت از معماری خانه های امروز شهری است.با وجود چنین قابهای پنجره ای چه نیازی داریم به پرده و پوشش؟

بالا بهارخوابهای بنا قرارگرفته اند.با پنجره های چوبی که رو به تالار میان عمارت گشوده میشوند و با خود نسیم خنکی را به باد لطیف بادگیر میفزایند.همه چیز در این خانه قدیمی مهیاست برای به آرامش رسیدن.همان که این روزها در خانه هایمان کمتر دیده میشود با معماریهای زشت و تزیینات بیقواره امروزی.

طبقه بالای عمارت دورتادور اطاق دارد و ایوان و قابهایی هلالی برای به نظاره نشستن باغ ایرانی.هندسه دقیق درخت و گیاه و آب در فضای دو مستطیل منظم عمود بر هم که یکی باغ اندرونی و دیگری باغ بیرونی را تشکیل میدهد و عمارت که میان برخورد این دو فضای هندسی ساخته شده است.