سفرنامه مجله مسافرتی سفرنامه ، تجربه سفر و سفرنامه
آشنایی با بقعه شیخ صفی الدّین اردبیلی
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی از مهم‌ترین آثار تاریخی شهر اردبیل و از بناهای کم‌نظیر تاریخی ایران است که از لحاظ معماری و کاشی‌کاری از شاهکارهای سده هشتم هجری قمری و سال‌های پس از آن است. این بنا پس از وفات شیخ به سال ۷۳۵ هجری قمری، به وسیله فرزند وی؛ صدرالدین موسی پایه‌گذاری شد و شاه عباس بناهای مهمی به این مجموعه افزود و اصلاحاتی در آن انجام داد. اهمیت این اثر تاریخی به‌طور کلی در رابطه‌ای که با سلسله خاندان صفوی دارد جلوه‌گر می‌شود.
اسلاف شاهان صفوی و همچنین شاه اسماعیل اول؛ بنیان‌گذار این سلسله، در این مجموعه تاریخی به خاک سپرده شده‌اند. روی مقبره شاه اسماعیل گنبدی ساخته شده و بالای این گنبد پنج شمشیر نصب شده است که نشانه اسلحه خانواده‌هایی بوده که به شاه اسماعیل در رسیدن به سلطنت کمک کردند. در این بقعه، مقابر دیگری از سایر شاهان و شاهزادگان و بزرگان خاندان صفوی و امرای آن دوره باقی مانده است، از جمله قبر منسوب به مادر شاه اسماعیل.
مجموعه کنونی که به نام بقعه شیخ صفی نامیده می‌شود شامل بیرون بقعه (عالی قاپو)، سردر، حیاط بزرگ، رواق، مقبره شیخ صفی‌الدین، حرم خانه، مقبره شاه اسماعیل، چینی خانه (که دارای گچ‌بری‌های زیبا و چندین درِ چوبی و نقره‌ای نفیس است)، مسجد جنت‌سرا، خانقاه، چراغ خانه، چله خانه، شهیدگاه و متعلقات دیگری است.
ساختمان سردر اصلی بقعه و محوطه سه گنبد که مزین به کاشی معرق و کتیبه‌هایی به خط رقاع و کوفی است، عظمت و جلوه خاصی به این مکان داده است.
مقبره شیخ صفی‌الدین برجی استوانه‌ای شکل است که گنبدی کوتاهی در بالای آن قرار دارد. در زیر گنبد صندوق منبتی وجود دارد که از جمله آثار نفیس بقعه محسوب می‌شود و در حاشیه آن کتیبه‌ای به خط رقاع حک شده است.
گنبد مقبره شاه اسماعیل کوتاه‌تر از گنبد مقبره شیخ صفی است و قسمت خارجی آن با کاشی‌های خوشرنگ و کتیبه‌ای به خط کوفی تزئین شده است. در زیر گنبد صندوق نفیس گرانبهایی بر روی قبر قرار دارد. صندوق‌های مزارهای دیگر موجود در این بنا از لحاظ ظرافت و کنده‌کاری بسیار جالب‌اند.
بقعه شیخ صفی حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری از جمله عالی‌ترین نوع کاشی‌کاری معرق و مقرنس و گچبری کتیبه‌های زیبا و نفیس به خط خطاطان بزرگ دوره صفوی و منبت‌های ارزنده، نقره‌کاری، تذهیب و طلاکاری، نقاشی و سنگ‌بری است و از سبک معماری مناسبی برخوردار است که تجمیع این همه فضایل هنری در یک مجموعه، از موارد نادر در مجموعه‌های تاریخی کشور به شمار می‌رود.
این مجموعه ارزشمند در تاریخ ۵ تیر ماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان یازدهمین اثر ارزشمند تاریخی ایران از سوی یونسکو به ثبت جهانی رسید. یکی از آثار این مجموعه فرش بسیار معروفی به نام قالی اردبیل است که یکی از مشهورترین قالی‌های جهان است و در گذشته در آرامگاه وی بوده اما هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت کشور انگلستان نگهداری می‌شود.
منبع:سیری در ایران
