بند دره سدی تاریخی

بند دره بیرجند ، سدی است تاریخی در نزدیکی بیرجند که مهمترین بند تاریخی در بیرجند محسوب می‌شود. قدمت این سد به اواخر دوره‌ زندیه و اوایل دوره‌ قاجاریه می‌ رسد. به دلیل اینکه آب آن از دره بالا و پایین عبور می‌کند به این اسم مشهور گشته است.این بند یا سد در ۵ کیلومتری انتهای خیابان مدرس بیرجند در میان رشته کوه جنوب این شهر به نام رشته کوه باقران واقع است.

این بند مهمترین بند تاریخی و بزرگترین بند کوهستانی شهر بیرجند محسوب می‌شود که به دستور امیر شوکت الملک در سال ۱۲۹۴ هجری قمری ساخته شده‌است.

بنای این سد با پیروی از شیارهای واقع در کوه و در مناسب‌ترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه بنا شده است. طول تاج آن ۳۱ متر، عرض تاج آن ۳ تا ۵ متر و ارتفاع آن حدود ۱۳ متر و ضخامت دیوار سد در قسمت پایه به ۸ متر و در قسمت تاج از ۳ تا ۵ متر متفاوت است.  آجر، سنگ ، ملات آهک و ساروج از مصالحی هست که در ساخت بند دره از آن استفاده گردیده است و نمای بیرونی آن از آجر ساخته شده است که ارتفاع دیوار بند از کف دره حدود ۱۵ متر طول و ۳۵ متر عرض دارد که بین ۳ تا ۵ متر متغیر است. راه ارتباطی آن از بیرجند، از طریق خیابان پاسداران امکان پذیر است.

این بند یک سازه وزنی بوده و جهت تقویت دیواره‌ بند، پشت بند عظیمی احداث شده است. در وسط دیواره بند یک محفظه‌ ای عمودی به شکل چاه وجود دارد که در هر یک متر ارتفاع به سمت بند دریچه‌ ای تعبیه شده که به داخل بند راه دارد.

بند دره که از جمله نقاط گردشگری استان خراسان جنوبی و شهرستان بیرجند محسوب می شود که در سال ۱۳۸۱ از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره ۴۸۱۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.