سفرنامه مجله مسافرتی سفرنامه ، تجربه سفر و سفرنامه
غار کتله خور ، بهشتی پنهان در دل کوهای زنجان
غار کتله خور در ۱۵۵ کیلومتری جنوب زنجان، در نزدیکی شهر کوچک گرماب واقع شده است. مسیر متداول برای بازدید از این جاذبه طبیعی جاده زنجان به خدابنده (قیدار) در امتداد زرین آباد به گرماب است. در بعضی از مناطق غربی ایران به کوه های کم ارتفاع کتله می گویند و احتمالا وجه تسمیه غار نیز به همین علت باشد که غار در یکی از این کوه ها قرارگرفته است و خورشید از پشت آن طلوع می کند و به جای «کتله خورشید» به آن «کتله خور» گویند.
یک معنی دیگر ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری های دخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندی های راحت و دنج است. غار کتله خور قبل از سال ۱۳۰۰ خورشیدی کشف شده و در سال ۱۳۳۰ توسط شخصی به نام جمالی زنجانی به ثبت رسیده است. حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی، به علت طولانی بودن دهلیز ورودی، کوتاه بودن سقف آن، مشکلات عبور و مرور و فقدان جاذبه ها، غارسنگی بی اهمیت جلوه شد، ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی از غارنوردان زبده همدان بازدید مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل گیری این غار را به دوران ژوراسیک مربوط دارند، یعنی بیش از ۱۲۰ میلیون سال قبل.
غارها همیشه پر از شگفتی بوده اند، حال اگر این غار، زیباترین و بی نظیرترین غار ایران نام گرفته باشد، مطمئنا جاذبه های خاصی خواهد داشت. این غار از سه طبقه تشکیل شده و دارای تونل های فرعی، استلاکتیت ها و استلاکمیت ها و ستون های بسیار در گذرگاه های اصلی است و قندیل های مخروطی آویزان از سقف ها در اثر داشتن ناخالصی ها، رنگ های متنوع به خود گرفته اند. آن ها که ترکیبات به همراه نداشته یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه ای بسیار شفاف مشاهده می شوند.
غار کتله خور از نظر قدمت تقریبا همسن غار علیصدر همدان است، البته از دو جهت با هم تفاوت دارند. یکی اینکه غار علیصدر همدان غاری است کاملا آبی، اما غار کتله خور زنجان غاری است تقریباً خشک.دوم اینکه آهک های غار کتله خور نسبت به آهک های غار علیصدر بسیار خالص تر است که عاملی برای زیباتر شدن غار است، چراکه خالص بودن آهک ها موجب شفافیت آن ها و در نتیجه عبور نور از قندیل ها می شود.
دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه ای که آب های فرورو حاصل از ریزش جوی غار را خارج می کند و به رود شور می ریزد، ۵۰ متر است. ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی است. پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی هایی به ارتفاع ۲ متر و گودال های خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می رسد.
ورودی اولیه این دهلیز به منظور جلوگیری از آسیب های احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی «یورت یری» می گفته اند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا ابا و اجداد اطلاق می شود. تعدای اسکلت انسان و تکه های سفال قدیمی در این محل پیدا شده و بر اساس بررسی های انجام گرفته متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است که در این مکان گم یا دفن شده اند. در داخل تالار کوچک بلورین که به تالار ستون ها چسبیده، چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب های فرورو سازنده غار است.
در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده است بخش ورزشی آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار می گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می شود این مسیر تنها یک سوم کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، البته این دالان هیچ گونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان کاملاً طبیعی بوده است.
