رختشویخانه زنجان مکانی در مرکز بافت تاریخی زنجان است که سال های دور برای تامیین امنیت و اسایش زنان و همچنیین به خاطر هوای سرد در زمستان ها که رخت شستن مشکل بود برای بانوان زنجانی در یک مکان سر پوشیده ساخته شد. این بنا در نوع خود منحصر به فرد بوده و از سال ۱۳۷۷ به عنوان موزه مردم شناسی استان زنجان مورد بازدید گردشگران و علاقمندان قرار می گیرد

از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه است این بنا به طور عام المنفعه و شبانه روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهر وندان دریافت نمی شده است. بنای رخت شوی خانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه این استان است و در آن انواع لباس های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته است.

بنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر که منطبق بر حصار می باشد در منطقه پرتراکم مسکونی، موسوم به عباسقلی خان و محل معروف به باباجمال چوقوری (گودال بابا جمال) احداث شده است. که امروزه خیابان سعدی وسط به فاصله یکصد متری از سمت غربی آن عبور نموده و از طریق کوچه فرهنگ به بنای مزبور مرتبط می گردد. علاوه بر این پدیده عارضی شبکه ارتباطی متعدد و گسترده ای، این بنا را با کل شهر مربوط می سازد. مجموعه تاریخی رختشویخانه در سال ۱۳۱۹ در دفتر اندیکاتور اداره ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسیده، زمین این بنا در سال ۱۳۴۷ هجری قمری مطابق با ۱۳۰۷ هجری شمسی توسط علی اکبر توفیقی رئیس بلدیه شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجد نظام به قیمت ۱۸۵ تومان خریداری شده است. محل موصوف قبل از احداث رختشویخانه با هرز آبهای سطحی مملو و به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بوده است.

این بنا توسط دو برادر به نام های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) در مدت ۱۵ ماه به اتمام رسیده و سنگهای آن ازمعدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط کاری های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعچه حاجی میربهاء الدین تامین می گردیده است. متولی رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می شد و سالیان متمادی شخصی به نام اصغرخان بوده که عیال ایشان به نام معصومه خانم مدیریت آن را برعهده داشته، اصولاً رختشویخانه برای آحاد شهروندان بابت سرایداری از مراجعین اخذ می نموده است.

خزینه این رختشویخانه فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رخت شوی خانه وجود دارد که به عبارتی می توان آن را شاه نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه های شهر را پیدا می کرد و خانمی که گفته می شود همسر معمار این بنا بوده است کار کنترل و نظارت بر امور رخت شوی خانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می کرد. از معماری این فضا چنین استنباط می شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته است با کمک قوس ها و نورگیرها فضای دل انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رخت شوی خانه و تردد افراد را انجام می داده است.

منبع سایت ایرانگردی