سفرنامه مجله مسافرتی سفرنامه ، تجربه سفر و سفرنامه
بر حسب قولی که چند ماه پیش تر داده بودم، می بایستی در زمان مراسم “پیر شالیار ” در زمستان ۹۳ خودم را به روستای “اورامان تخت” برسانم تا دو دوست و توریست استرالیایی را همراهی کنم. عکس های زیر متعلق به همان سفر است. مطالبی که در اینجا استفاده شده، بخش خیلی کوتاهی از نوشته ها و تحقیقات آقای “مصطفی طاهری” است. ایشان قرار است که مطالب گردآوری کرده خودشان را در قالب کتابی با عنوان “اطلس مردم شناسی روستای اورمان تخت” چاپ کنند. برای ایشان که مردی مهربان و خوش طینت است آرزوی موفقتی می کنم:
…………………………………………………………………
روستای تاریخی اورامان تخت از توابع شهرستان سروآباد در ۶۰ کیلو متری جنوب شهر مریوان میان سلسله کوههای تخت و شاهو و کوسالان و گردنه پیر رستم قرار گرفته است که از جنوب به شهرستان پاوه از شمال به شهر مریوان از غرب به سلسله کوه های تخت و از شرق به شهر سروآباد منتهی می‌شود.
وجه تسمیه‌ی اورامان معناهای متعددی را در بر می گیرد که در ذیل به چند نمونه از آنها بنا بر سند رسمی و غیر رسمی اشاره می شود.
بر اساس سند رسمی:
به گفته مینورسکی، یونانیان در زمان پیش از اسلام بر منطقه اورامان تسلط داشته اند و همین دلیل منشأ اشتراکات لغوی زیادی می‌باشند؛ مثلاً طلا در زبان یونانی به معنای «اوروم» می‌باشد و چون یونانیان در اورامان طلایی زیادی پیدا کرده اند اسم آنرا اورامان گذاشته اند که به معنی طلای زیاد می‌باشد.
از نظر زبان شناسی و معنا شناختی: کلمه اورامان ترکیبی از اور + امان می‌باشد که اور به معنای آتش و امان به معنی نجات و پناه است و ترکیب آن به معنی آتش پناهم ده می‌باشد که بر اساس معنا شناختی به دوران زرتشت بر می‌گردد. با توجه به معنای لفظ به لفظ لغت هه ورامان در لهجه محلی کلمه هه ورامان ترکیبی از هه ور hewr که به معنی برآمدگی و ارتفاع و امان به معنی بالا آمدن می‌باشد که ترکیب آن به معنای جایی بلند که از اطرافش بلند تر است می‌باشد.
وجه تسمیه بر اساس اعتقاد اهالی روستا: از آنجایی که اورامان در قدیم زندان اسکندر بوده است می‌گویند: در آن زمان یک نفر از دیگر مناطق کردستان به این زندان تبعید و منتقل می‌شود گویند آن فرد یعنی فرد تبعید شده اورامی زبان بوده و از شدت رنج و گرسنگی در زندان فریاد می‌کشد اورامان auraman یعنی گرسنه ایم و از آن زمان تا اکنون نام این روستا اورامان بوده است که به معنای گرسنه ایم می‌باشد.
نظر نگارنده (آقای مصطفی طاهری): در دیوان شعر صیدی که قدمتی ۱۶۰ساله دارد اسم روستا بصورت ئورومون awrwmwn آمده است ئه‌ز ئورومون awrwmwn مکانم بی ولائم سه رو پیری خوای که رده‌ن خه لائم. بطور یقین در قدیم و قبل از صیدی اهالی، روستای خود را به این نام (ئورومون) صدا کرده اند که ۹۹% به کلمه اورامان نزدیک می‌باشد و با این سند معنای درست کلمه اورامان همان آتش پناهم ده می‌باشد که بر اسا معنا شناختی به دوران زرتشت بر می‌گردد.
روستای اورامان تخت در یک تقسیم بندی کلی به دو محله و یا دو قسمت مجزا بنام‌های سه رده‌گا serdega و به ن ده گا bendega تقسیم می‌شود که هر یک از این قسمت‌ها خود به محله های مختلفی تقسیم می‌شود.
کوه های اورامان تخت: سلسله کوههای تخت که در غرب روستا قرار دارند – سلسله کوههای کوسالان که درشرق روستا قرار دارند – کوه پیر رستم که در شمال واقع شده است.
زمان و معرفی سلسله مراسم‌های سنتی اورامان:
در گذشته مراسم پیر شالیار را با حرکت خورشید حساب می‌کردند به طوری که هرگاه خورشید در قسمتی از کوه مشرف به روستای اورامان تخت (کوه تخت) که آنها نشانه کرده بودند؛ غروب می‌کرد مراسم جشن «پیر شالیار » اعلام می‌شد این زمان تقریباً برابر با ۱۵ بهمن ماه (چهل و پنجمین روز زمستان) است. در حال حاضر نزدیک ترین جمعه به ۱۵ بهمن ماه در نظر گرفته می‌شود و چهارشنبه قبل از آن روز آغاز مراسم است انتخاب و اعلام این روز آغاز مراسم است. انتخاب و اعلام این روز برعهده متولی پیر شالیار است و بدون مشورت با دیگران این تصمیم گرفته می‌شود.
اولین مراسم: مراسم خبر می‌باشد که یک هفته قبل از شروع مراسم یعنی در روز پنج شنبه، در هفته اول و بهمن ماه (حدود روزهای ۷و ۸ بهمن ماه بطور نوسان) در ساعت ۴ بعد از ظهر همان روز یعنی پنج شنبه شروع می‌شود در این مراسم گردوهای باغ پیر شالیار که توسط متولی پیر شالیار جمع آوری شده اند در آن روز در بین اهالی روستا تقسیم می‌شود این مراسم در حقیقت کارت دعوت برای مراسم می‌باشد.
پنج روز بعد از مراسم خبر یعنی در غروب سه شنبه : کوته کوته kwte kwte انجام می‌شود و فردای آن روز یعنی در سحرگاه چهارشنبه از ساعت ۴ صبح تا ساعت ۷ صبح مراسم کلاروچنی kelaurwcne برگزار می‌شود. بعد از کلاروچنی یعنی در ساعت ۸ همان روز چهارشنبه مراسم اصلی با ذبح و قربانی کردن حیوانات آغاز می‌شود و مراسم اصلی دو روز یعنی در فاصله روز های چهارشنبه و پنج شنبه به طول می‌انجامد.
مراسم شب نیشت: بعد از برگزاری مراسم اصلی در غروب پنج شنبه یا شب جمعه مراسم شب نیشت در فاصله دو شیفت (از ساعت ۵ الی ۹ شب برای مردان و از ۹ تا ۱۱ شب برای زنان ) برگزار می‌شود.
یک هفته بعد از آن یعنی در روز جمعه آخرین مراسم یعنی مراسم تربی terbi برگزار می‌شود.
نمایی از رقص دراویش
همان
همان
همان
بدون شرح
رقص دراویش در میان روستا
همان
بدون شرح
بدون شرح
بدون شرح
دف زنی در مکان موسوم به جلوی خانه “پیر شالیار ” در میان روستا
بخشی از مراسم رقص دراویش
بدون شرح
نمایی از مقبره “پیر شالیار ”
نمایی از روستای “اروامان تخت”
نمایی از مزارع روستا که مثل خود روستا در شیب قرار گرفته
نمایی از رودخانه روستا که در ته دره جریان دارد.
بدون شرح
بدون شرح
“آری” (یکی از توریست های استرالیایی)
“اِلین” (همسر آری)
بدون شرح
نمایی از مسجد روستا و جمعیتی که برای شرکت در مراسم رقص دروایش راهی مکان جمع شدن هستند.
مردم برای دیدن مراسم رقص دراویش جمع شده اند.
نمایی از مراسم نهایی
همان
بدون شرح
مردی که در آن میان و در زمان مراسم رقص، از خودش فیلم می گیرد.
چندین گروه فیلمبرداری در طی مراسم از “آرین” و “الین” فیلم تهیه کردند.
