باغ گلشن یکی از زیباترین باغ های ایران است که در شهر طبس واقع و از جاذبه های گردشگری خراسان جنوبی به حساب می آید. باغ زیبای گلشن بهشت کوچکی در دل کویر است. این باغ زیبا در قسمت شرقی شهر واقع شده است. نهرین آب طبس از میان آن می گذرد و درختان سرو و نارنج و پلیکان های زیبایش دیدنی است. این باغ ارزش ۷ ساعت رانندگی در بیابان برای رسیدن به آن را دارد.
باغ گلشن در انتهای شرقی خیابان گلشن طبس و بوسیله میرحسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، احداث گردید. در وقفنامه ای که در سال ۱۲۱۸ هجری قمری تهیه شده است، میرحسن خان، این باغ و املاک زیادی را وقف اولاد و امور خیریه نموده است. میرزاخانلرخان اعتصام الملک که در تاریخ ۱۲۹۴ هجری قمری از طبس بازدید کرده موضوع ساختن باغ به وسیله میرحسن خان را ذکر نموده است. این باغ با عمارتی در دو طبقه و زیرزمین کوچک، در یک نخلستان (۲۰۰۰ نفر خرما) با ابعادی در حدود ۲۶۶ متر در ۲۶۰ متر بنا شده است.

باغ گلشن در منطقه ای واقع شده است که در میان دو کویر نمک زار ایران قرار دارد، اما کیفیت معجزه آسای آب این منطقه، آبشار ها و استخر های طبیعی زیبایی را تشکیل داده اند که مادر طبیعت آن ها را با چمنزار های زیبا تزیین نموده است. احساس واحه گونه این منطقه با وجود درختان قدیمی نخل، انار و مرکبات به همراه رایحه گل های رز و ختمی تکمیل می شود.

قسمت مورد توجه در این باغ، چشمه ها یا سطح پایین آن یعنی محلی است که ذخیره آب از ۳ فواره بیرون می جهد و به یک استخر نسبتا بزرگ می ریزد. آب از طریق چاه آرتزین تامین می شود و از این نظر در بین باغ های ایران یک روش و پدیده آبیاری به حساب می آید.

در اطراف استخر خیابان هایی تعبیه گردیده است ولی نکته مورد توجه طرز خیابان بندی نیست بلکه چیزی که جلب توجه می کند تضاد میان آب و سبزه است. در اطراف استخر، انبوهی از درختان سرو و بید و چند درخت نخل قرار گرفته است. آرایش قسمت پایین این درخت ها طوری است که شاخ و برگ آن ها را می زنند و در زیر آن ها برحسب فصول بوته های گل سرخ و گل اطلسی سفید پرورش می دهند.

باغ دارای طرحی است که به احتمال زیاد در یک نخلستان پیاده شده است زیرا درختان خرما در آن به صورت پراکنده وجود دارد و نظم قابل توجهی در آن ها مشاهده نمی شود.

این باغ دارای دو خیابان اصلی متقاطع بوده و در مرکز آن حوضی با و سه فواره قرار دارد که محوطه باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم می‎کند. که هر کدام از این مربع‎ ها با گذرگاه‎ های کوچکی به چهار کرت تقسیم شده، که در داخل آنها ۲۵۰۰ اصله مرکبات (درختان نارنج و …) و انار (۵۰۰ اصله) کاشته شده است. این باغ بر روی امتداد جریان آب چشمه‎ های سرد و گرم که به جانب طبس می ‎آید شکل گرفته، آب از انتهای مجموعه وارد باغ شده و پس از آبیاری کرتها و حرکت در جوی ها و فواره‎ ها از زیر هشتی ساختمان سردر می‎گذرد و به شهر می‎رود. باغ گلشن طبس یکی از باغ های نادر ایرانی است که آب جاری دایمی در آن جریان دارد.

ساختمان سردر باغ گلشن از دیدگاه معماری، بنایی است نسبتا معمولی و این بنا یکی از بناهای مشخص شهر است. بنا دارای طبقه همکف و اول است و زیرزمین کوچکی نیز دارد. در طبقه اول ایوانی با ۲ ستون است که به طرف میدان باز می شود. ورودی باغ در زیر این ایوان و در محور بنا و باغ قرار دارد. در طبقه اول، تالار بزرگی وجود دارد که ۲ ایوانی که رو به میدان ورود و در محور باغ ساخته شده اند، به آن باز می شوند. منظره باغ و منظره شهر از این ایوان ها بسیار دیدنی زیباست. این عمارت ۲ طرفه که در سردر باغ قرار دارد، تنها ساختمان این باغ است. ساختمان سر در باغ گلشن طبس در زلزله ویرانگر شهریور ۱۳۵۷ در این دیار به کلی از بین رفت اما هم اکنون، در همان محل ساختمانی با همان نقشه بنا شده که مراحل انتهایی آماده سازی آن طی و به زودی به عنوان بنایی با جلوه معماری سنتی و کاربری فرهنگی به بهره برداری خواهد رسید.

این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

توسط ابی در آذر ۱۰, ۱۳۹۵

سایت ایرانگرد